De betekenis van de zes woordjes in de 14de brief
door Der Kommissar (17-04-2005)
Wat is de betekenis van de zes bekende woordjes in de 14de brief ? Hierover zal zeker nog lang veel inkt vloeien !
De volledige brief 14 kan u hier bekijken
Maar waarom het niet vragen aan diegene die de brief geschreven heeft: Arsène Goedertier ?
In de drie eerste bladzijden van dit project van brief aan de bisschop, bekijkt en herhaalt een bittere maar rustige Goedertier alle elementen die tot de huidige patstelling hebben geleid. Daarin maakt hij duidelijk aan Mgr Coppieters dat teruggave volgens zijn voorstel helemaal niet kan en dat het moet gebeuren zoals vroeger door DUA gesteld. En hij legt uit waarom: hij heeft geen vertrouwen in Coppieters zijn woord en hij kan aan de RR niet meer aan.
Alleen door te betalen kunnen de RR terugkomen. Niets is minder duidelijk. Hij heeft dit altijd in zijn verzonden brieven geschreven en in Brief 14 schrijft hij het nog eens vier maal:
- 1) “mais vous ne pouvez nous demander la remise des - sans avoir quoi que ce soit en mains, comme nous l’avons fait pour le S.”
- 2) “Les - ne peuvent être retournés qu’après avoir versé le montant que j’ai indiqué et selon les modalités fixées.”
- 3) “Le p ne peut être retourné que selon les modalités (de livraison) fixées dans les précédentes lettres.”
- 4) “Il est par trop clair que n’ayant rien en main, que nous préférons de ne rien livrer (de ne rien délivrer).”
Maar mocht de bisschop een ander voorstel hebben dat ook realiseerbaar zou zijn, nu hij beter de situatie kent, vraagt Goedertier hem dit te laten weten via een advertentie in la Dernière Heure, de gebruikelijke weg. Maar dan zit hij met twee problemen: een, hij weet niet hoe lang het antwoord van de bisschop zal zijn en twee, iedereen kan de toch vertrouwelijke communicatie lezen.
Arsène wil Coppieters ruimte geven om te antwoorden en stelt dus voor zijn eventueel voorstel in zes delen te splitsen.
Maar waarom zes delen ?
Met de bedoeling de vijf woorden plus een cijfer (Nina, oiseau, 152, onleesbaar, arte en Jean) te kunnen gebruiken (alhoewel sommigen zoals St-Hilaire daar een zevende woord aan toevoegen : “Century” dat bovenop staat) ? Helemaal niet, het is juist andersom. Het is gewoon omdat Goedertier eerst dacht telkens één letter van D.U.A. en A.N.S. te nemen. Zes letters dus. Aan die woorden heeft de man pas later gedacht. En zelfs dit: eerst dacht Arsène nog niet aan D.U.A./A.N.S. want hij laat een ruimte open met puntjes. Hij vult pas later in met DUA/ANS. Dit is wellicht maar enkele seconden later want de brief gaan verder met een verwijzing naar die letters. Door de brief aandachtig te bekijken kunnen we a.h.w. over de schouder van Arsène kijken en geleidelijk meemaken hoe hij zijn gedachte ontwikkelt.
Maar hij vindt een chronologische verschijning te gevaarlijk. Uit ervaring met de teruggave van de St-Jan weet hij dat anderen het voorstel van Coppieters kunnen lezen met alle gevolgen van dien. Daarom, en alleen daarom bedenkt hij dat het veiliger is het gesplitst antwoord van het bisdom in wanorde te laten verschijnen. Het is helemaal geen obscure code. Arsène schrijft het zelf : niet één maal, niet twee maal maar wel zeven maal !
Natuurlijk zou hij dit niet zeven keer geschreven hebben in de definitieve brief, maar het feit dat hij tot zevenmaal toe de juiste zin tracht te formuleren toont aan dat het belangrijk was voor hem. Hij schrijft duidelijk wat de bedoeling is :
“Si vous avez des contrepropositions réalisables à faire, je vous prie de les indiquer par la voie de la DH. Et comme ces propositions peuvent être trop longues pour une insertion, je lirai les communications éventuelles tous les jours à dater du 1er ou du 15è (jour de) décembre.”
Noteer : Goedertier geeft hier haast een datum aan zijn brief : het eerste antwoord van de bisschop verwacht hij ofwel op de 1ste of de 15de december 1934.
Wat wil zeggen dat hij de brief voor eind november dacht te versturen. Aangezien hij overleed op 25 november zou deze brief dateren van ca midden november. Het zou interessant zijn te weten of er ergens in november feestdagen waren (er is de wapenstilstand, Allerheiligen, maar dat is begin/midden november). Arsène zou van een feestdag kunnen gebruik maken om zijn brief alweer in een gesloten Tekenakademie op zijn gemak te tijpen. Zijn 13de en laatst getijpte brief werd verzonden op 1 oktober 1934. De Tekenakademie heropende de klassen op 2 oktober. Op 10 oktober deponeerde hij zijn schrijfmachine in het Sint-Pietersstation in Gent. Brief 14 is maar een klad. Goedertier kon nog eventueel een latere datum gekozen hebben, mocht hij geleefd hebben, trouwens hij lijkt “januari” te hebben geschrapt. Allesziens dit toont aan dat deze brief degelijk de laatste is : hij zou nooit in augustus of september een antwoord vragen voor begin of midden december !
Goedertier schrijft nu ZEVENMAAL wat de bedoeling is van zijn gesplitst antwoord:
1) op blad 3 van brief 14: “Afin d’éviter les indiscrétions, veuillez prendre comme en-tête convenu les lettres séparées de DUA et ANS.
Le premier jour, commencez par D. Le jour suivant par U et ainsi de suite de telle manière que vos propositions se complètent en quelques jours.”
Hij voegt aan toe:
“Je lirai de la façon suivante: 1er jour- 3è jour, 2è jour, 5è jour, 4 è jour, 6è jour.” Maar dit schrapt hij. Wellicht denkt hij dat dit niet duidelijk genoeg is.
Arsène is hier klaarblijkelijk nog aan het nadenken en krijgt de gedachte de boodschap in wanorde te doen verschijnen.
2) “(Comme) Pour supplément de garantie contre tout indis”. Wordt ook geschrapt.
3) De (voorlopig) definitieve zin wordt dan : “Pour supplément de précaution, vous ferez paraître votre réponse par (parties) fractions de telle manière que votre réponse sera complète en commençant par la communication du 3è jour, ensuite la communication du 1er jour, alors la communication du 5è jour, après celle du 2è jour, puis la 6è, enfin la 4è. Ainsi sera lisible pour moi seul votre réponse. Mais au moins faites une proposition qui tienne compte des faits et situations exposés dans la présente lettre.”
In zijn getijpte brief zou het verschijningsschema in zo een zin gegoten zijn, niet in een tabelvorm zoals op blad 4. Hij doet duidelijk moeite om het wat levendig voor te stellen : ensuite, alors, après, puis, enfin. En hij geeft de bisschop haast een berisping: “maar stel tenminste iets voor dat rekening houdt met de feiten...”!
Blad 4 is bijna maar een klad van een klad. Het is een apart blad waarop Arsène verschillende malen probeert zijn verdelingschema voor zichzelf te verbeteren of uit te werken. Ook probeert hij alweer verschillende zinnen die opnieuw uitleggen waarom hij om een niet-chronologische verschijning vraagt.
4) “(Comme) Pour toute sécurité” wordt alweer geschrapt.
5) “Pour augmenter encore la sécurité et” wordt ook doorhaald; het wordt dan:
6) “Comme supplément de sécurité, je vous prie de faire (paraître les parties de votre communication) chevaucher vos indications (en commençant le premier jour par la partie 3è partie). Goedertier wordt nu duidelijker, hij schrijft voor welke dag welk stuk moet verschijnen:
“veuillez donc commencer le premier jour par la troisième partie de votre communication, le second jour, la première partie - le 3è jour la 5è partie, le 4è jour la seconde partie- et le 5è jour la 6è et le 6è jour la (7) 5è partie”.
Hier ziet men hoe Goedertier schijnbaar de tel is kwijtgeraakt: hij schrijft over een 7de deel!
Hij probeert het opnieuw, nu op een lijn. Maar door zijn gekrab te zien is hij opnieuw de tel kwijt en hij verwardt het dagnummer met deelnummer:
1-3 2-1 3-4 (dan 5) 4-2 (dan6) 5-4
Nieuwe poging. Ditmaal maakt hij een cirkeltje rond de dag om zich niet meer te vergissen. Maar zijn geest blijft duidelijk verward want opnieuw komt hij ploeteren met een 7de stuk:
1-3e 2-1 3-5 4-2 5-7 6(7)-4 7-5
Hij is nog niet zeker van zijn stuk en schrijft enkele cijfers na elkaar :
3 4 5 2 dan weer :
1-2 2=3
Het wordt er niet beter op en hij beslist maar het opnieuw te beginnen, nu elke dag onder elkaar met daarnaast het gewenste stuk:
“Vous divisez votre réponse en 6 parties
le 1è jour vous publiez la 3“
2 - 1
3 - 5
4 -------------- 2
5 --------------- 6
6 -- 4
Tot nu toe dus is er geen sprake van hoofdwoorden voor de annoncjes in La Dernière Heure. Wat wil zeggen dat in dit stadium, de verschenen delen voorafgegaan zouden geweest zijn door de letters A D N U S A en in die volgorde.
Het is pas later dat hij een inspiratie krijgt en oordeelt dat het veiligste om alle sporen naar DUA-ANS uit te wissen, gewoon is die letters niet te gebruiken en andere woorden te kiezen. Hoe is hij daartoe gekomen ? Wellicht door eerder verschenen “avis personnels” onder ogen te nemen. En wat ziet hij dan ? Dat al deze berichtjes uiteraard geplaatst zijn door verschillende mensen en natuurlijk niets met elkaar te doen hebben. Op een blad heeft men dan een waaier van verschillende soorten titeltjes. Hij zal ook gezien hebben dat één letter niet vaak voorkomt en dus zou kunnen opvallen. Hij beslist dan gebruikelijke hoofdwoorden na te apen. Woorden die natuurlijk HELEMAAL NIETS MET ELKAAR TE DOEN HEBBEN of mogen hebben, zoals de andere titeltjes op een advertentieblad niets met elkaar te doen hebben!
En hij schrijft opnieuw waarom hij dat doet. Eerst begint hij onder de laatste tabel (“Pour” ) en ziet dat hij plaats tekort zal schieten. Hij herbegint dan rechts ervan:
7)”(Pour) afin d’éviter toute indiscrétion veuillez diviser votre contreproposition en 6 parties.”
Le 1 jour vous publierez la 3è partie Nina
le 2 “ “ “ 1 - oiseau
3 “ “ “ 5 - 152
4 “ 2 - (onleesbaar)
5 --- 6 - arte
6 --- 4 - Jean
Hier staat iets merkwaardigs :
Arsène schrijft onder zijn laatste tabel :
“en faisant précéder chaque communication par une lettre de (Dua et Ans),”
Het lijkt erop dat hij nog steeds aan denkt DUA/ANS te gebruiken. Maar hij schrapt uiteindelijk DUA en ANS.
Hoe kan men dit uitleggen ?
- ofwel is wat neergepend is op blad 4 niet in normale volgorde neergeschreven. Hij heeft dan dat stukje eerst neergeschreven toen hij nog niet aan de zes woorden dacht. Dat kan maar is toch niet helemaal bevredigend;
- ofwel dacht hij de zes woorden nog eens te doen voorafgaan door een letter van DUA/ANS. Dit is onwaarschijnlijk want dat is juist wat hij wou vermijden.
- ofwel is hij weer verward en schrijft hij uit verstrooidheid DUA/ANS terwijl het nu om woorden gaat. Hij schrapt wel niet “une lettre”. Normaal moest hij daar “un mot” gebruiken.
- daarom is de meest plausible uitleg gewoon dat Arsène die woorden nadien, waarschijnlijk zelfs op een andere dag heeft bijgevoegd. Tijdens het schrijven van ganse Brief 14 dacht Goedertier gewoon NIET aan die woorden. Hij is op dat idee gekomen waarschijnlijk door een La Dernière Heure opnieuw eens onder ogen te hebben genomen.
Zoals gezegd, Brief 14 is maar een klad. Wellicht zou hij in de definitieve tekst geschreven hebben:
“en faisant précéder chaque communication par les mots suivants:”.
deze zin zou hij dan zo geplaatst hebben voor de tabel:
“Afin d’éviter toute indiscrétion, veuillez diviser votre contreproposition en 6 parties en faisant précéder chaque communication par les mots suivants:
le 1er jour vous publierez la 3è partie Nina” en zo voorts.
Nu komen we tot het beruchte “zevende woord” zogezegd “Century”.
Dit is een uitvinding van St-Hilaire. Voor hem betekent dit dat een zekere Nina van de Century gelegen op de Jean Arte straat of laan op nummer 152 meer weet over de bergplaats.
Dit is natuurlijk tweemaal fout, want deze zin legt alweer een verband tussen de woorden, daar waar DUA het juist andersom wenst en vooral, dat woord “Century” maakt duidelijk geen deel uit van de groep van zes woorden. Het is trouwens ook niet Century.
Het is een woord (eigenlijk wellicht drie woorden, de andere zijn doorgehaald) die Goedertier dacht in te lassen in de bovenstaande zin (afin d’éviter toute indiscrétion...). Niet als hood voor een advertentie.
Wat staat daar geschreven ? Ik heb de scans nog eens aandachtig bekeken en er is niet de minste twijfel : er staat geschreven “de l’entière”. Ik heb achteraf gelezen dat Karel Mortier dit ook zo interpreteert. Wat de twee (of meerdere) andere woorden die geschrapt zijn betekenen is niet zo duidelijk. Het zou zelfs kunnen om drie woorden gaan. Inderdaad, als men aandachtig kijkt ziet men duidelijk dat Arsène drie maal heeft doorhaald. Er zijn drie horizontale strepen. Als men nu dat ganse blad 4 bekijkt, dan merkt men dat hij altijd een woord slechts met één streep doorhaalt. Drie strepen = drie woorden dan. Dit is niet helemaal sluitend want op de drie andere bladzijden zijn er wel woorden die meerdere malen werden geschrapt.
Een methode bestaat erin wat logica te gebruiken. Het kan dan niet ”de l’entente” zijn omdat gewoon nergens inhoudelijk in dat gedeelte van de brief over een “entente” gesproken wordt. Goedertier schrijft dus “de l’entière” en dat is wel logisch. De l’entière wat ? Als men op blad 3 en 4 woorden zoekt die daarmee betrekking kunnen hebben dan vindt men:
- contrepropostition(s)
- proposition
- insertion
- communication(s)
- réponse
- indication
Hij zou nog andere woorden zoals “publication” e.d. kunnen gebruiken.
Maar Arsène werkt zijn zin niet af : het blijft bij “de l’entière”.
Verder kan men duidelijk lezen dat de groep geschrapte woorden begint met een klein woordje: “en”.
Met nog wat logica kan men dan aan zooiets denken:
“en commençant par les (noms?)”. Het kan ook “en précédant” zijn. De zin waaraan Goedertier dacht kon dan ongeveer zo klinken:
“de l’entière” (zin niet afgewerkt) en
“en commençant par les noms Jean”, etc.
Dit voldeed hem ook niet want hij haalt alles door.
We zitten nu nog met een klein raadsel: het onleesbaar woord. Sommigen zien daar “pelerins” in. Maar dat is het allicht niet. Er zijn eigenlijk twee woorden die gedeeltelijk over elkaar zijn geschreven. Arsène zou er maar een van gebruikt hebben, wellicht het bovenste. Ik kan er niet zo veel van maken. Het kan zoiets als “Enfant” zijn, maar toegegeven, dit is maar gissen. Wat het eigenlijk is heeft echter geen enkel belang op zichzelf, het is louter academisch.
Hoe is Goedertier op deze zes woorden gekomen? Alleen hij weet het. Men ziet dat er geen onderling verband mag zijn. Het zijn willekeurige woorden.
Er zijn twee mogelijkheden :
-ofwel neemt hij woorden die overeenkomen met wat men gebruikelijk ziet in een advertentie. Alleen al op het stukje van La Dernière Heure met het eerste antwoord van Coppieters kan men een interessante overeenkomst maken:
- M.L.L. D.U.A (of A.N.S) : drie beginletters met punt
- Riri Nina : afkorting van een voornaam
- 269 152 : een nummer
- Photogenie arte : wereld van de kunst
- Raoul Jean : mannelijke voornaam
Anders gezegd, vijf van de zeven titelwoorden die Arsène gebruikt heeft of dacht te gebruiken zijn van dezelfde soort als zichtbaar op dit klein stukje Avis individuels. Het cijfer 152 heeft hij al voor ogen voor de volgorde van verschijning.
-ofwel is Arsène listiger dan men denkt en kiest hij hoofdtitel die reeds gebruikt zijn. Het kan ook gewoon uit een gebrek aan verbeelding zijn.
Hoe kan hij beter een eventuele speurder in de war brengen door hoofdwoorden te nemen die reeds bestaan? Probeert men een verband te leggen, zeg maar met de echte annonce van eene Nina of die van eene Jean met de zijne, dan pas wordt het heel geval helemaal onbegrijppelijk !
Wat ons nu te doen staat is elke Avis individuels van april tot 24 november 34 na te kijken en te zien of we die woorden erin terugvinden. Misschien staan die woorden zelfs in de “Avis personnels” waarin de advertenties van de bisschop verschenen zijn. Goedertier had deze bijgehouden. Naar mijn weten is nooit iemand dit nagegaan.
Ik denk eerder dat Goedertier een LDH van ergens midden november bij zijn garagehouder is gaan opvragen.
Deze tweede hypothese is voor mij wat te mooi om waar te zijn. Valt men echter op advertenties waarin “Nina”, “Jean”, etc staan, zal men ook weten wat het onleesbaar woord is. En dan staat het antwoord op onze vraag “vanwaar komen die woorden?” niet alleen zwart op wit, maar zelfs volledig in de krant!
Enkele Avis individuels:
D.U.A.
-30 ANS- (by cotterau)
Uit De Voorpost van 16 maart 1963. LOULOU ...NINA? (by cotterau)
Uit De Voorpost van 23 maart 1963 (by cotterau)
Theorie en tekst : Der Kommissar
Afbeeldingen : Der Komissar,Cotterau,Trix
Layout:Trix